Azjatycka Wielka Gra
Indie i Azja Południowa w sporze o regionalną i globalną dominację w XX i XXI wieku
Liczba stron: 972
Format: 17x24 cm
Rok wydania: 2024
Data premiery: 06.11.2024
Data wydania e-booka: 10.12.2024
Opis książki
Azjatycka Wielka Gra to książka o transformacji politycznej, gospodarczej i społecznej współczesnego świata, w którym centrum wydarzeń o globalnym znaczeniu stopniowo przesuwa się ze sfery atlantyckiej do obszarów Indo-Pacyfiku. Kontynent azjatycki jest miejscem, gdzie znajdują się największe interesy ekonomiczne i wyzwania geostrategiczne dla Stanów Zjednoczonych, gdzie Rosja poszukuje dla siebie możliwości budowania potężnych sojuszy i gdzie wiele państw europejskich zamierza wzmocnić własną gospodarkę i pozycję polityczną dzięki rozmaitym porozumieniom z wybranymi partnerami. Azja Południowa odgrywa tutaj rolę szczególną, albowiem Indie – najludniejszy dzisiaj kraj świata – starają się usilnie powstrzymać w całym regionie ekspansję Chin i zapewnić sobie w niedalekiej przyszłości status supermocarstwa. Autor opisuje skomplikowane procesy walki o dominację polityczno-gospodarczą i kulturową w Azji Południowej, szczegółowo przedstawiając dynamikę przemian w Indiach, Pakistanie, Bangladeszu, Sri Lance i Nepalu. Azjatycka Wielka Gra to publikacja, która próbuje zdefiniować i objaśnić złożoność problematyki międzynarodowej na największym kontynencie naszego globu.
Praca ta wprost idealnie wpasowuje się w aktualne tendencje na arenie międzynarodowej: wyłaniający się nowy porządek światowy, z rosnącą rolą w nim Azji, w tym Indii. Jako taka może liczyć na spore zainteresowanie medialne, a także w młodym pokoleniu, bardziej otwartym na świat i nowe treści oraz perspektywy, które akurat tutaj są eksponowane. W istocie rzeczy ujmowane są dwie główne kwestie: nowy układ sił na globie i wzrost znaczenia w nim Azji oraz rola, jaką odgrywa w tym procesie Azja Południowa, począwszy od Indii. W tym sensie jest to pozycja unikatowa na polskim rynku wydawniczym, wchodząca w istotną lukę badawczą i wypełniająca ją z prawdziwą głębią i rozmachem.
Prof. dr hab. Bogdan Góralczyk, Uniwersytet Warszawski, były ambasador RP w Tajlandii
Mamy więc do czynienia nie tylko z indocentrycznym, ale nawet azjocentrycznym podejściem. Autor w sposób bardzo rzetelny, oparty na dogłębnej wiedzy, identyfikuje i wskazuje związki przyczynowo-skutkowe między tożsamością państwową, uwarunkowaniami kulturowymi, wizją państwa i stosunkami międzynarodowymi w kontekście Indii i państw regionu Azji Południowej. To holistyczne, wielowymiarowe ujęcie, które zarazem jest spójne, należy wyróżnić. Książka pozwala zrozumieć, jak Indie postrzegają swoją rolę i rolę innych mocarstw w regionie Azji.
Dr hab. Jakub Zajączkowski, Uniwersytet Warszawski
O Autorze
Piotr Kłodkowski - orientalista i politolog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, profesor wizytujący na University of Rochester (stan Nowy Jork). Ambasador RP w Indiach (2009–2014). Autor wielu publikacji o tematyce azjatyckiej, m.in. Homo mysticus hinduizmu i islamu (1998), O pęknięciu wewnątrz cywilizacji (2005), Doskonały smak Orientu (2006), Imperium boga Hanumana. Indie w trzech odsłonach (2018). Laureat nagród „Znaku” i Hestii im. ks. Józefa Tischnera oraz Fundacji Batorego im. Beaty Pawlak.
Język publikacji
polski
Tytuł w języku angielskim
The Asian Great Game. India and South Asia in the dispute for regional and global domination in the 20th and 21st centuries
Wydanie
pierwsze
Autorzy
Piotr Kłodkowski
Projekt okładki
Marta Jaszczuk
ISBN: 978-83-233-5410-9
e-ISBN (pdf): 978-83-233-7591-3
Kraj pochodzenia producenta: Polska
POLECANE KSIĄŻKI
NOWOŚCI
Eine holprige Reise durch die Landschaft der deutschen Präfixverben
( Oprawa miękka )
47,25
zł
37,80
zł
Azjatycka Wielka Gra
Indie i Azja Południowa w sporze o regionalną i globalną dominację w XX i XXI wieku
SPIS TREŚCI
Wstęp . 15
Słowo o pisowni . 31
Przedmowa . 33
„Klucz do wszystkich mitologii”. Słowo o metodzie . 33
„Zderzenie cywilizacji” Samuela Huntingtona versus „pęknięcie wewnątrz cywilizacji” 36
Konflikt wewnętrzny w cywilizacji islamu… . 41
…i w innych cywilizacjach 45
Pęknięcie wewnątrz cywilizacji i jego konsekwencje. Problematyka sojuszy . 47
Mearsheimer i jego teoria hegemona regionalnego 49
Amerykańscy, europejscy i azjatyccy interlokutorzy 57
Uwagi końcowe o metodzie . 62
C z ę ś ć I. Azjatycka hemisfera na początku XXI wieku. Scenariusze dominacji i historyczne precedensy
Katmandu – miasto między Indiami, Chinami a Tybetem 68
1. „Nowa azjatycka hemisfera” 77
Fenomen Azjatyckiej Wielkiej Gry w XXI wieku . 80
Historyczne precedensy 82
Wspólna tożsamość azjatycka – fałszywy postulat czy ograniczona geograficznie filozofia . 90
Mniejszości jako wyzwanie w procesie budowania tożsamości – wybrane przykłady . 96
Wielokulturowa Azja – próba definicji 100
2. Azja na światowej szachownicy 102
Problematyka równowagi sił i historyczne analogie 102
Paradygmat-pułapka kanclerza Gorczakowa i radykalizm XXI wieku . 125
Od demokracji do technokracji. Spór o ideologiczny wymiar państwa w Azji –
wybrane przykłady 137
Casus Singapuru i „azjatyckie wartości” . 142
Między zasadą merytokracji a ideą Realpolitik – możliwy scenariusz ewolucji ideologicznej 154
C z ę ś ć II. Azja Południowa – fenomen konstruowania współczesnego państwa i narodu. Zderzenia ideologii, personalizacja polityki i meandryczny rozwój społeczno-gospodarczy
Lahore – od wielokulturowej metropolii do muzułmańskiej aglomeracji 160
1. Azja Południowa: geografia, demografia, obronność – zarys problematyki . 167
Narracja o władzy i władcach – regionalni liderzy w nieodległej przeszłości i obecnie 176
2. Indie: przywódcy z rodu Nehru-Gandhi i zasady świeckiego państwa versus Narendra Modi i filozofia hindutwy. Zderzenie dwóch wizji rozwoju Indii – historia i teraźniejszość 182
2.1. Polityczna dynastia Nehru-Gandhi i ideologia kształtowania świeckiego państwa przez Indyjski Kongres Narodowy 184
2.2. Polityczny hinduizm – geneza, rozwój i transformacja ideologiczna państwa . 375
3. Pakistan – między rządami armii a władzą cywilów. Budowanie fundamentów państwa islamskiego 481
3.1. Armia jako polityczny i ideologiczny kręgosłup Republiki Islamskiej Pakistanu 483
3.2. Cywilna alternatywa – partie polityczne w Pakistanie i ich rola w kształtowaniu państwa 505
3.3. Ideologiczne korzenie państwa. Rządy Boga czy system demokracji – spór o kształt Republiki Islamskiej Pakistanu . 534
4. Polityka jako długoletni spór personalny – casus Bangladeszu 555
Początki sporu o ideologiczną tożsamość państwa. Rozwój systemu politycznego i gospodarki 556
Sheikh Hasina jako uosobienie dziedzictwa Ligi Awami . 565
Khaleda Zia i jej polityczna konfrontacja z Sheikh Hasiną. Partyjna dynastyczność a demokracja . 574
Słowo podsumowania. W kierunku ideologicznego umiarkowania i gospodarczego sukcesu. Upadek rządu Sheikh Hasiny . 579
5. Państwo i naród w Azji Południowej – rekonstrukcja historii i ideologiczne kształtowanie przyszłości. Przykłady Sri Lanki i Nepalu 584
5.1. Sri Lanka – kwestia buddyjskiej tożsamości i syndrom upadłego tygrysa gospodarczego . 586
5.2. Nepal – hinduistyczna monarchia, maoistowska rewolucja i dylematy nowej republiki . 609
C z ę ś ć III. Hybrydowe mocarstwo. Indie w globalnym sporze o dominację w Azji
Delhi – stolica trzech imperiów . 634
1. Indyjskie kształtowanie filozofii i praktyki polityki zagranicznej – Moralpolitik versus Realpolitik. Geopolityczna retrospektywa ośmiu dekad . 645
„Moralpolitik” Jawaharlala Nehru . 646
Indira Gandhi i jej wersja zagranicznej Realpolitik z elementami Moralpolitik 650
Epoka kontynuacji Realpolitik i pokusa politycznego moralizatorstwa 654
2. Państwo Środka jako nowe imperium. Chińskie wyzwanie dla azjatyckiego i globalnego porządku 663
Chiny – cywilizacja udająca państwo narodowe 664
Chińskie wnioski z historii 666
Klucz do stabilizacji i dominacji – polityka energetyczna Pekinu 679
Mocarstwowa polityka versus intensywny rozwój na skalę globalną . 686
3. Azjatycka Realpolitik – Chiny i Indie w sporze o własne bezpieczeństwo i przyszłą dominację na kontynencie . 690
Indie i Chiny – obszar współpracy i konfrontacji 690
Chińska strategia „naszyjnika z pereł” . 703
Indyjska strategia „naszyjnika z diamentów” i współpracy strategicznej 709
Dwa poziomy stosunków indyjsko-chińskich i koncepcja „dwóch kart” dyplomacji Indii 715
Amerykański liberalny internacjonalizm a indyjska Realpolitik. Wspólny alians przeciw Chinom . 723
Relacje Indii z Chinami w dawnej i bliskiej historii. Przykład „polityki historycznej” Jawaharlala Nehru 743
Buddyzm jako instrument polityki zagranicznej 757
Kongregacja Buddyjska i jej udział w strategii rządu Republiki Indii 759
ChRL jako światowy protektor buddyzmu – przesłanie chińskiej polityki zagranicznej 767
Uwarunkowania i ograniczenia przy wykorzystaniu „karty buddyjskiej” w polityce zagranicznej . 772
4. Kaszmir jako nieustanny casus belli w relacjach indyjsko-pakistańskich 775
Kaszmir jako część indyjskiego imaginarium 788
Szejch Abdullah i jego epoka 792
Fenomen islamizacji konfliktu kaszmirskiego 796
Ostateczna likwidacja autonomii Kaszmiru . 801
Podsumowanie. Kaszmir jako problem międzynarodowy – wnioski i hipotezy . 805
5. Azjatycka Realpolitik w sytuacjach regionalnego konfliktu. Casus Afganistanu widziany z imperialnej Kalkuty oraz Nowego Delhi 809
Indie a Afganistan – wybrane przykłady kulturowych i politycznych antecedensów . 810
Indie wobec Afganistanu po 1947 roku (druga połowa XX wieku) . 818
Indie wobec Afganistanu w kontekście amerykańskiej „wojny z terrorem” i po ponownym zdobyciu władzy przez talibów 823
Hipoteza dezintegracji Afganistanu Brahmy Chellaneya . 836
6. Polityka energetyczna Indii i relacje z państwami Bliskiego Wschodu 842
Pas niestabilności i indyjska Realpolitik . 849
Konstruowanie systemu sojuszy a problematyka bezpieczeństwa 851
7. Indie a głos Globalnego Południa – indyjska obecność w organizacjach multilateralnych: BRICS, SAARC i Szanghajskiej Organizacji Współpracy 861
8. Indie a Europa w sporze o formułę współpracy: jak Unia Europejska i wybrane kraje Starego Kontynentu próbowały kształtować wzajemne relacje z Indiami, a jak Indie postrzegały własne priorytety 872
Epoka wzajemnego désintéressement i filmowy stereotyp Zachodu 873
Proces budowania nowych relacji Europy z Indiami na przełomie XX i XXI wieku 878
Niemcy i Francja – preferowani europejscy partnerzy Indii 889
Brytyjskie dziedzictwo i pozostałe kraje Europy z perspektywy indyjskiej 896
Zakończenie. Słowo podsumowania i scenariusze na przyszłość 901
Podziękowania . 909
Bibliografia 913
Indeks nazwisk . 955
Słowo o pisowni . 31
Przedmowa . 33
„Klucz do wszystkich mitologii”. Słowo o metodzie . 33
„Zderzenie cywilizacji” Samuela Huntingtona versus „pęknięcie wewnątrz cywilizacji” 36
Konflikt wewnętrzny w cywilizacji islamu… . 41
…i w innych cywilizacjach 45
Pęknięcie wewnątrz cywilizacji i jego konsekwencje. Problematyka sojuszy . 47
Mearsheimer i jego teoria hegemona regionalnego 49
Amerykańscy, europejscy i azjatyccy interlokutorzy 57
Uwagi końcowe o metodzie . 62
C z ę ś ć I. Azjatycka hemisfera na początku XXI wieku. Scenariusze dominacji i historyczne precedensy
Katmandu – miasto między Indiami, Chinami a Tybetem 68
1. „Nowa azjatycka hemisfera” 77
Fenomen Azjatyckiej Wielkiej Gry w XXI wieku . 80
Historyczne precedensy 82
Wspólna tożsamość azjatycka – fałszywy postulat czy ograniczona geograficznie filozofia . 90
Mniejszości jako wyzwanie w procesie budowania tożsamości – wybrane przykłady . 96
Wielokulturowa Azja – próba definicji 100
2. Azja na światowej szachownicy 102
Problematyka równowagi sił i historyczne analogie 102
Paradygmat-pułapka kanclerza Gorczakowa i radykalizm XXI wieku . 125
Od demokracji do technokracji. Spór o ideologiczny wymiar państwa w Azji –
wybrane przykłady 137
Casus Singapuru i „azjatyckie wartości” . 142
Między zasadą merytokracji a ideą Realpolitik – możliwy scenariusz ewolucji ideologicznej 154
C z ę ś ć II. Azja Południowa – fenomen konstruowania współczesnego państwa i narodu. Zderzenia ideologii, personalizacja polityki i meandryczny rozwój społeczno-gospodarczy
Lahore – od wielokulturowej metropolii do muzułmańskiej aglomeracji 160
1. Azja Południowa: geografia, demografia, obronność – zarys problematyki . 167
Narracja o władzy i władcach – regionalni liderzy w nieodległej przeszłości i obecnie 176
2. Indie: przywódcy z rodu Nehru-Gandhi i zasady świeckiego państwa versus Narendra Modi i filozofia hindutwy. Zderzenie dwóch wizji rozwoju Indii – historia i teraźniejszość 182
2.1. Polityczna dynastia Nehru-Gandhi i ideologia kształtowania świeckiego państwa przez Indyjski Kongres Narodowy 184
„Naród przestrzenią produkcyjną” – wizja wczesnego rozwoju państwa 185
System demokracji liberalnej i koncepcja „świeckości” . 188
Reforma prawa cywilnego a mniejszość muzułmańska . 194
Indie na arenie międzynarodowej. Polityka niezaangażowania 199
Od deklarowanej przyjaźni do zbrojnego konfliktu. Relacje indyjsko-chińskie 205
Linia McMahona i chiński kontekst wewnętrzny 209
Wojna 1962 roku i niezrealizowany sojusz indyjsko-amerykańsko-brytyjski . 218
Dziedzictwo Jawaharlala Nehru 229
Utrwalanie dynastii. Indira Gandhi 238
Polityczny mit „Matki Indii” i „bogini Durgi” 243
Zimna wojna a konflikt w Azji Południowej. Stany Zjednoczone w sporze z Indiami . 256
Zmierzch polityki „niezaangażowania”. Ku sojuszowi z Sowietami 267
Zamach na demokrację. Stan wyjątkowy, jego przyczyny i długoletnie konsekwencje 276
Naród a nacjonalizm. Dramatyczne konsekwencje operacji „Blue Star” 297
Co po Indirze? Dziedzictwo premier Gandhi w Indiach pod koniec XX wieku 316
Ciągłość dynastii Nehru-Gandhi. Rajiv Gandhi i próby modernizacji państwa 324
Pożegnanie z socjalistyczną wizją Jawaharlala Nehru. Wielka transformacja ekonomiczno-ideowa Indii na początku lat 90 338
Akceleratorzy biznesu, czyli indyjska opowieść o ekonomicznej transformacji 346
Nehru-Gandhi na przełomie XX i XXI wieku. Sonia Gandhi jako przewodnicząca Kongresu Narodowego 349
Dekada rosnącej asertywności. Polityka zagraniczna rządu Kongresu w latach 2004–2009 . 356
Kryzys koalicyjnych rządów Kongresu UPA-2 i klęska wyborcza. Schyłek dynastii Nehru-Gandhi 362
Ideologiczna alternatywa wobec rządów Kongresu Narodowego. Patel a Nehru . 369
2.2. Polityczny hinduizm – geneza, rozwój i transformacja ideologiczna państwa . 375
„Renesans hinduizmu” w XIX wieku. Kulturowa interpretacja religii Dayanandy Saraswatiego . 378
Polityczne i ideowe konsekwencje „powstania sipajów”. Koncepcja hindutwy Savarkara 385
Hindutwa a RSS. Polityczny hinduizm w interpretacji M.S. Golwarkara . 396
Deendayal Upadhyaya i jego koncepcja „integralnego humanizmu” 404
„Ogień i dym historii” – polityczna rola hinduistycznego mitu 417
Zderzenie dwóch wizji i dwóch narracji. Narendra Modi – polityczne uosobienie współczesnej hindutwy 423
Chief minister Gudżaratu – krwawe pogromy religijne i ekonomiczny rozwój 434
Indyjscy muzułmanie a dylemat jedności wyznaniowo-politycznej 445
Lider państwa i budowniczy hinduistycznego imperium. Polityka trzech warstw narracji 449
Pandemia COVID-19 a polityka premiera Modiego 463
Słowo podsumowania. Między liberalną demokracją a prawicowym populizmem. Indie na rozdrożu . 471
3. Pakistan – między rządami armii a władzą cywilów. Budowanie fundamentów państwa islamskiego 481
3.1. Armia jako polityczny i ideologiczny kręgosłup Republiki Islamskiej Pakistanu 483
Militarna merytokracja i poczucie zagrożenia zewnętrznego 483
Islamizacja armii i państwa. Polityka generała Zia ul-Haqa 488
Dwuznaczne wsparcie „wojny z terrorem”. Rządy generała Perveza Musharrafa 494
Armia i jej obecność w strukturach państwa 499
3.2. Cywilna alternatywa – partie polityczne w Pakistanie i ich rola w kształtowaniu państwa 505
Pakistańska Partia Ludowa i klan Bhutto . 505
Dominacja regionalnej Pakistańskiej Ligi Muzułmańskiej (N). Okresy rządów rodziny Sharifów 517
Pluralizacja sceny politycznej. Pakistan Tehreek-e-Insaf i Imran Khan . 525
3.3. Ideologiczne korzenie państwa. Rządy Boga czy system demokracji – spór o kształt Republiki Islamskiej Pakistanu . 534
Między prawem objawionym a systemem demokratycznym – koncepcja Iqbala 537
Idea demokracji jako element przesłania islamu 540
Symbolika pozycji kalifa w interpretacji wybranych polityków pakistańskich 542
Sufizm a szkoła Deobandi – spór o kształt miejscowego islamu 544
Słowo podsumowania. Demokracja a proces detalibanizacji państwa 551
4. Polityka jako długoletni spór personalny – casus Bangladeszu 555
Początki sporu o ideologiczną tożsamość państwa. Rozwój systemu politycznego i gospodarki 556
Sheikh Hasina jako uosobienie dziedzictwa Ligi Awami . 565
Khaleda Zia i jej polityczna konfrontacja z Sheikh Hasiną. Partyjna dynastyczność a demokracja . 574
Słowo podsumowania. W kierunku ideologicznego umiarkowania i gospodarczego sukcesu. Upadek rządu Sheikh Hasiny . 579
5. Państwo i naród w Azji Południowej – rekonstrukcja historii i ideologiczne kształtowanie przyszłości. Przykłady Sri Lanki i Nepalu 584
5.1. Sri Lanka – kwestia buddyjskiej tożsamości i syndrom upadłego tygrysa gospodarczego . 586
Ku ideologii jedności religijno-etnicznej. Birmańska paralela . 587
Kształtowanie tożsamości syngalesko-buddyjskiej. Ewolucja pojęć „sinhalattwy/buddhalattwy” i ich relacja wobec politycznej filozofii hindutwy . 594
Radykalizacja działań buddyjskich ugrupowań politycznych 597
Gigantyczny kryzys gospodarczy i upadek politycznej dynastii Rajapaksów 600
5.2. Nepal – hinduistyczna monarchia, maoistowska rewolucja i dylematy nowej republiki . 609
Etniczno-kastowa struktura Nepalu 610
Umacnianie systemu monarchicznego. Rządy królów Mahendry i Birendry . 614
Rewolucja maoistowska i ostateczny upadek monarchii 618
Polityczne i gospodarcze konsekwencje wprowadzenia ustroju republikańskiego. Dominacja Chin w polityce wewnętrznej i zagranicznej 624
Podsumowanie. Rozrzedzone ideały rewolucji i mała stabilizacja . 629
C z ę ś ć III. Hybrydowe mocarstwo. Indie w globalnym sporze o dominację w Azji
Delhi – stolica trzech imperiów . 634
1. Indyjskie kształtowanie filozofii i praktyki polityki zagranicznej – Moralpolitik versus Realpolitik. Geopolityczna retrospektywa ośmiu dekad . 645
„Moralpolitik” Jawaharlala Nehru . 646
Indira Gandhi i jej wersja zagranicznej Realpolitik z elementami Moralpolitik 650
Epoka kontynuacji Realpolitik i pokusa politycznego moralizatorstwa 654
2. Państwo Środka jako nowe imperium. Chińskie wyzwanie dla azjatyckiego i globalnego porządku 663
Chiny – cywilizacja udająca państwo narodowe 664
Chińskie wnioski z historii 666
Klucz do stabilizacji i dominacji – polityka energetyczna Pekinu 679
Mocarstwowa polityka versus intensywny rozwój na skalę globalną . 686
3. Azjatycka Realpolitik – Chiny i Indie w sporze o własne bezpieczeństwo i przyszłą dominację na kontynencie . 690
Indie i Chiny – obszar współpracy i konfrontacji 690
Chińska strategia „naszyjnika z pereł” . 703
Indyjska strategia „naszyjnika z diamentów” i współpracy strategicznej 709
Dwa poziomy stosunków indyjsko-chińskich i koncepcja „dwóch kart” dyplomacji Indii 715
Amerykański liberalny internacjonalizm a indyjska Realpolitik. Wspólny alians przeciw Chinom . 723
Relacje Indii z Chinami w dawnej i bliskiej historii. Przykład „polityki historycznej” Jawaharlala Nehru 743
Buddyzm jako instrument polityki zagranicznej 757
Kongregacja Buddyjska i jej udział w strategii rządu Republiki Indii 759
ChRL jako światowy protektor buddyzmu – przesłanie chińskiej polityki zagranicznej 767
Uwarunkowania i ograniczenia przy wykorzystaniu „karty buddyjskiej” w polityce zagranicznej . 772
4. Kaszmir jako nieustanny casus belli w relacjach indyjsko-pakistańskich 775
Kaszmir jako część indyjskiego imaginarium 788
Szejch Abdullah i jego epoka 792
Fenomen islamizacji konfliktu kaszmirskiego 796
Ostateczna likwidacja autonomii Kaszmiru . 801
Podsumowanie. Kaszmir jako problem międzynarodowy – wnioski i hipotezy . 805
5. Azjatycka Realpolitik w sytuacjach regionalnego konfliktu. Casus Afganistanu widziany z imperialnej Kalkuty oraz Nowego Delhi 809
Indie a Afganistan – wybrane przykłady kulturowych i politycznych antecedensów . 810
Indie wobec Afganistanu po 1947 roku (druga połowa XX wieku) . 818
Indie wobec Afganistanu w kontekście amerykańskiej „wojny z terrorem” i po ponownym zdobyciu władzy przez talibów 823
Hipoteza dezintegracji Afganistanu Brahmy Chellaneya . 836
6. Polityka energetyczna Indii i relacje z państwami Bliskiego Wschodu 842
Pas niestabilności i indyjska Realpolitik . 849
Konstruowanie systemu sojuszy a problematyka bezpieczeństwa 851
7. Indie a głos Globalnego Południa – indyjska obecność w organizacjach multilateralnych: BRICS, SAARC i Szanghajskiej Organizacji Współpracy 861
8. Indie a Europa w sporze o formułę współpracy: jak Unia Europejska i wybrane kraje Starego Kontynentu próbowały kształtować wzajemne relacje z Indiami, a jak Indie postrzegały własne priorytety 872
Epoka wzajemnego désintéressement i filmowy stereotyp Zachodu 873
Proces budowania nowych relacji Europy z Indiami na przełomie XX i XXI wieku 878
Niemcy i Francja – preferowani europejscy partnerzy Indii 889
Brytyjskie dziedzictwo i pozostałe kraje Europy z perspektywy indyjskiej 896
Zakończenie. Słowo podsumowania i scenariusze na przyszłość 901
Podziękowania . 909
Bibliografia 913
Indeks nazwisk . 955
Azjatycka Wielka Gra
Indie i Azja Południowa w sporze o regionalną i globalną dominację w XX i XXI wieku
SPIS TREŚCI
Wstęp . 15
Słowo o pisowni . 31
Przedmowa . 33
„Klucz do wszystkich mitologii”. Słowo o metodzie . 33
„Zderzenie cywilizacji” Samuela Huntingtona versus „pęknięcie wewnątrz cywilizacji” 36
Konflikt wewnętrzny w cywilizacji islamu… . 41
…i w innych cywilizacjach 45
Pęknięcie wewnątrz cywilizacji i jego konsekwencje. Problematyka sojuszy . 47
Mearsheimer i jego teoria hegemona regionalnego 49
Amerykańscy, europejscy i azjatyccy interlokutorzy 57
Uwagi końcowe o metodzie . 62
C z ę ś ć I. Azjatycka hemisfera na początku XXI wieku. Scenariusze dominacji i historyczne precedensy
Katmandu – miasto między Indiami, Chinami a Tybetem 68
1. „Nowa azjatycka hemisfera” 77
Fenomen Azjatyckiej Wielkiej Gry w XXI wieku . 80
Historyczne precedensy 82
Wspólna tożsamość azjatycka – fałszywy postulat czy ograniczona geograficznie filozofia . 90
Mniejszości jako wyzwanie w procesie budowania tożsamości – wybrane przykłady . 96
Wielokulturowa Azja – próba definicji 100
2. Azja na światowej szachownicy 102
Problematyka równowagi sił i historyczne analogie 102
Paradygmat-pułapka kanclerza Gorczakowa i radykalizm XXI wieku . 125
Od demokracji do technokracji. Spór o ideologiczny wymiar państwa w Azji –
wybrane przykłady 137
Casus Singapuru i „azjatyckie wartości” . 142
Między zasadą merytokracji a ideą Realpolitik – możliwy scenariusz ewolucji ideologicznej 154
C z ę ś ć II. Azja Południowa – fenomen konstruowania współczesnego państwa i narodu. Zderzenia ideologii, personalizacja polityki i meandryczny rozwój społeczno-gospodarczy
Lahore – od wielokulturowej metropolii do muzułmańskiej aglomeracji 160
1. Azja Południowa: geografia, demografia, obronność – zarys problematyki . 167
Narracja o władzy i władcach – regionalni liderzy w nieodległej przeszłości i obecnie 176
2. Indie: przywódcy z rodu Nehru-Gandhi i zasady świeckiego państwa versus Narendra Modi i filozofia hindutwy. Zderzenie dwóch wizji rozwoju Indii – historia i teraźniejszość 182
2.1. Polityczna dynastia Nehru-Gandhi i ideologia kształtowania świeckiego państwa przez Indyjski Kongres Narodowy 184
2.2. Polityczny hinduizm – geneza, rozwój i transformacja ideologiczna państwa . 375
3. Pakistan – między rządami armii a władzą cywilów. Budowanie fundamentów państwa islamskiego 481
3.1. Armia jako polityczny i ideologiczny kręgosłup Republiki Islamskiej Pakistanu 483
3.2. Cywilna alternatywa – partie polityczne w Pakistanie i ich rola w kształtowaniu państwa 505
3.3. Ideologiczne korzenie państwa. Rządy Boga czy system demokracji – spór o kształt Republiki Islamskiej Pakistanu . 534
4. Polityka jako długoletni spór personalny – casus Bangladeszu 555
Początki sporu o ideologiczną tożsamość państwa. Rozwój systemu politycznego i gospodarki 556
Sheikh Hasina jako uosobienie dziedzictwa Ligi Awami . 565
Khaleda Zia i jej polityczna konfrontacja z Sheikh Hasiną. Partyjna dynastyczność a demokracja . 574
Słowo podsumowania. W kierunku ideologicznego umiarkowania i gospodarczego sukcesu. Upadek rządu Sheikh Hasiny . 579
5. Państwo i naród w Azji Południowej – rekonstrukcja historii i ideologiczne kształtowanie przyszłości. Przykłady Sri Lanki i Nepalu 584
5.1. Sri Lanka – kwestia buddyjskiej tożsamości i syndrom upadłego tygrysa gospodarczego . 586
5.2. Nepal – hinduistyczna monarchia, maoistowska rewolucja i dylematy nowej republiki . 609
C z ę ś ć III. Hybrydowe mocarstwo. Indie w globalnym sporze o dominację w Azji
Delhi – stolica trzech imperiów . 634
1. Indyjskie kształtowanie filozofii i praktyki polityki zagranicznej – Moralpolitik versus Realpolitik. Geopolityczna retrospektywa ośmiu dekad . 645
„Moralpolitik” Jawaharlala Nehru . 646
Indira Gandhi i jej wersja zagranicznej Realpolitik z elementami Moralpolitik 650
Epoka kontynuacji Realpolitik i pokusa politycznego moralizatorstwa 654
2. Państwo Środka jako nowe imperium. Chińskie wyzwanie dla azjatyckiego i globalnego porządku 663
Chiny – cywilizacja udająca państwo narodowe 664
Chińskie wnioski z historii 666
Klucz do stabilizacji i dominacji – polityka energetyczna Pekinu 679
Mocarstwowa polityka versus intensywny rozwój na skalę globalną . 686
3. Azjatycka Realpolitik – Chiny i Indie w sporze o własne bezpieczeństwo i przyszłą dominację na kontynencie . 690
Indie i Chiny – obszar współpracy i konfrontacji 690
Chińska strategia „naszyjnika z pereł” . 703
Indyjska strategia „naszyjnika z diamentów” i współpracy strategicznej 709
Dwa poziomy stosunków indyjsko-chińskich i koncepcja „dwóch kart” dyplomacji Indii 715
Amerykański liberalny internacjonalizm a indyjska Realpolitik. Wspólny alians przeciw Chinom . 723
Relacje Indii z Chinami w dawnej i bliskiej historii. Przykład „polityki historycznej” Jawaharlala Nehru 743
Buddyzm jako instrument polityki zagranicznej 757
Kongregacja Buddyjska i jej udział w strategii rządu Republiki Indii 759
ChRL jako światowy protektor buddyzmu – przesłanie chińskiej polityki zagranicznej 767
Uwarunkowania i ograniczenia przy wykorzystaniu „karty buddyjskiej” w polityce zagranicznej . 772
4. Kaszmir jako nieustanny casus belli w relacjach indyjsko-pakistańskich 775
Kaszmir jako część indyjskiego imaginarium 788
Szejch Abdullah i jego epoka 792
Fenomen islamizacji konfliktu kaszmirskiego 796
Ostateczna likwidacja autonomii Kaszmiru . 801
Podsumowanie. Kaszmir jako problem międzynarodowy – wnioski i hipotezy . 805
5. Azjatycka Realpolitik w sytuacjach regionalnego konfliktu. Casus Afganistanu widziany z imperialnej Kalkuty oraz Nowego Delhi 809
Indie a Afganistan – wybrane przykłady kulturowych i politycznych antecedensów . 810
Indie wobec Afganistanu po 1947 roku (druga połowa XX wieku) . 818
Indie wobec Afganistanu w kontekście amerykańskiej „wojny z terrorem” i po ponownym zdobyciu władzy przez talibów 823
Hipoteza dezintegracji Afganistanu Brahmy Chellaneya . 836
6. Polityka energetyczna Indii i relacje z państwami Bliskiego Wschodu 842
Pas niestabilności i indyjska Realpolitik . 849
Konstruowanie systemu sojuszy a problematyka bezpieczeństwa 851
7. Indie a głos Globalnego Południa – indyjska obecność w organizacjach multilateralnych: BRICS, SAARC i Szanghajskiej Organizacji Współpracy 861
8. Indie a Europa w sporze o formułę współpracy: jak Unia Europejska i wybrane kraje Starego Kontynentu próbowały kształtować wzajemne relacje z Indiami, a jak Indie postrzegały własne priorytety 872
Epoka wzajemnego désintéressement i filmowy stereotyp Zachodu 873
Proces budowania nowych relacji Europy z Indiami na przełomie XX i XXI wieku 878
Niemcy i Francja – preferowani europejscy partnerzy Indii 889
Brytyjskie dziedzictwo i pozostałe kraje Europy z perspektywy indyjskiej 896
Zakończenie. Słowo podsumowania i scenariusze na przyszłość 901
Podziękowania . 909
Bibliografia 913
Indeks nazwisk . 955
Słowo o pisowni . 31
Przedmowa . 33
„Klucz do wszystkich mitologii”. Słowo o metodzie . 33
„Zderzenie cywilizacji” Samuela Huntingtona versus „pęknięcie wewnątrz cywilizacji” 36
Konflikt wewnętrzny w cywilizacji islamu… . 41
…i w innych cywilizacjach 45
Pęknięcie wewnątrz cywilizacji i jego konsekwencje. Problematyka sojuszy . 47
Mearsheimer i jego teoria hegemona regionalnego 49
Amerykańscy, europejscy i azjatyccy interlokutorzy 57
Uwagi końcowe o metodzie . 62
C z ę ś ć I. Azjatycka hemisfera na początku XXI wieku. Scenariusze dominacji i historyczne precedensy
Katmandu – miasto między Indiami, Chinami a Tybetem 68
1. „Nowa azjatycka hemisfera” 77
Fenomen Azjatyckiej Wielkiej Gry w XXI wieku . 80
Historyczne precedensy 82
Wspólna tożsamość azjatycka – fałszywy postulat czy ograniczona geograficznie filozofia . 90
Mniejszości jako wyzwanie w procesie budowania tożsamości – wybrane przykłady . 96
Wielokulturowa Azja – próba definicji 100
2. Azja na światowej szachownicy 102
Problematyka równowagi sił i historyczne analogie 102
Paradygmat-pułapka kanclerza Gorczakowa i radykalizm XXI wieku . 125
Od demokracji do technokracji. Spór o ideologiczny wymiar państwa w Azji –
wybrane przykłady 137
Casus Singapuru i „azjatyckie wartości” . 142
Między zasadą merytokracji a ideą Realpolitik – możliwy scenariusz ewolucji ideologicznej 154
C z ę ś ć II. Azja Południowa – fenomen konstruowania współczesnego państwa i narodu. Zderzenia ideologii, personalizacja polityki i meandryczny rozwój społeczno-gospodarczy
Lahore – od wielokulturowej metropolii do muzułmańskiej aglomeracji 160
1. Azja Południowa: geografia, demografia, obronność – zarys problematyki . 167
Narracja o władzy i władcach – regionalni liderzy w nieodległej przeszłości i obecnie 176
2. Indie: przywódcy z rodu Nehru-Gandhi i zasady świeckiego państwa versus Narendra Modi i filozofia hindutwy. Zderzenie dwóch wizji rozwoju Indii – historia i teraźniejszość 182
2.1. Polityczna dynastia Nehru-Gandhi i ideologia kształtowania świeckiego państwa przez Indyjski Kongres Narodowy 184
„Naród przestrzenią produkcyjną” – wizja wczesnego rozwoju państwa 185
System demokracji liberalnej i koncepcja „świeckości” . 188
Reforma prawa cywilnego a mniejszość muzułmańska . 194
Indie na arenie międzynarodowej. Polityka niezaangażowania 199
Od deklarowanej przyjaźni do zbrojnego konfliktu. Relacje indyjsko-chińskie 205
Linia McMahona i chiński kontekst wewnętrzny 209
Wojna 1962 roku i niezrealizowany sojusz indyjsko-amerykańsko-brytyjski . 218
Dziedzictwo Jawaharlala Nehru 229
Utrwalanie dynastii. Indira Gandhi 238
Polityczny mit „Matki Indii” i „bogini Durgi” 243
Zimna wojna a konflikt w Azji Południowej. Stany Zjednoczone w sporze z Indiami . 256
Zmierzch polityki „niezaangażowania”. Ku sojuszowi z Sowietami 267
Zamach na demokrację. Stan wyjątkowy, jego przyczyny i długoletnie konsekwencje 276
Naród a nacjonalizm. Dramatyczne konsekwencje operacji „Blue Star” 297
Co po Indirze? Dziedzictwo premier Gandhi w Indiach pod koniec XX wieku 316
Ciągłość dynastii Nehru-Gandhi. Rajiv Gandhi i próby modernizacji państwa 324
Pożegnanie z socjalistyczną wizją Jawaharlala Nehru. Wielka transformacja ekonomiczno-ideowa Indii na początku lat 90 338
Akceleratorzy biznesu, czyli indyjska opowieść o ekonomicznej transformacji 346
Nehru-Gandhi na przełomie XX i XXI wieku. Sonia Gandhi jako przewodnicząca Kongresu Narodowego 349
Dekada rosnącej asertywności. Polityka zagraniczna rządu Kongresu w latach 2004–2009 . 356
Kryzys koalicyjnych rządów Kongresu UPA-2 i klęska wyborcza. Schyłek dynastii Nehru-Gandhi 362
Ideologiczna alternatywa wobec rządów Kongresu Narodowego. Patel a Nehru . 369
2.2. Polityczny hinduizm – geneza, rozwój i transformacja ideologiczna państwa . 375
„Renesans hinduizmu” w XIX wieku. Kulturowa interpretacja religii Dayanandy Saraswatiego . 378
Polityczne i ideowe konsekwencje „powstania sipajów”. Koncepcja hindutwy Savarkara 385
Hindutwa a RSS. Polityczny hinduizm w interpretacji M.S. Golwarkara . 396
Deendayal Upadhyaya i jego koncepcja „integralnego humanizmu” 404
„Ogień i dym historii” – polityczna rola hinduistycznego mitu 417
Zderzenie dwóch wizji i dwóch narracji. Narendra Modi – polityczne uosobienie współczesnej hindutwy 423
Chief minister Gudżaratu – krwawe pogromy religijne i ekonomiczny rozwój 434
Indyjscy muzułmanie a dylemat jedności wyznaniowo-politycznej 445
Lider państwa i budowniczy hinduistycznego imperium. Polityka trzech warstw narracji 449
Pandemia COVID-19 a polityka premiera Modiego 463
Słowo podsumowania. Między liberalną demokracją a prawicowym populizmem. Indie na rozdrożu . 471
3. Pakistan – między rządami armii a władzą cywilów. Budowanie fundamentów państwa islamskiego 481
3.1. Armia jako polityczny i ideologiczny kręgosłup Republiki Islamskiej Pakistanu 483
Militarna merytokracja i poczucie zagrożenia zewnętrznego 483
Islamizacja armii i państwa. Polityka generała Zia ul-Haqa 488
Dwuznaczne wsparcie „wojny z terrorem”. Rządy generała Perveza Musharrafa 494
Armia i jej obecność w strukturach państwa 499
3.2. Cywilna alternatywa – partie polityczne w Pakistanie i ich rola w kształtowaniu państwa 505
Pakistańska Partia Ludowa i klan Bhutto . 505
Dominacja regionalnej Pakistańskiej Ligi Muzułmańskiej (N). Okresy rządów rodziny Sharifów 517
Pluralizacja sceny politycznej. Pakistan Tehreek-e-Insaf i Imran Khan . 525
3.3. Ideologiczne korzenie państwa. Rządy Boga czy system demokracji – spór o kształt Republiki Islamskiej Pakistanu . 534
Między prawem objawionym a systemem demokratycznym – koncepcja Iqbala 537
Idea demokracji jako element przesłania islamu 540
Symbolika pozycji kalifa w interpretacji wybranych polityków pakistańskich 542
Sufizm a szkoła Deobandi – spór o kształt miejscowego islamu 544
Słowo podsumowania. Demokracja a proces detalibanizacji państwa 551
4. Polityka jako długoletni spór personalny – casus Bangladeszu 555
Początki sporu o ideologiczną tożsamość państwa. Rozwój systemu politycznego i gospodarki 556
Sheikh Hasina jako uosobienie dziedzictwa Ligi Awami . 565
Khaleda Zia i jej polityczna konfrontacja z Sheikh Hasiną. Partyjna dynastyczność a demokracja . 574
Słowo podsumowania. W kierunku ideologicznego umiarkowania i gospodarczego sukcesu. Upadek rządu Sheikh Hasiny . 579
5. Państwo i naród w Azji Południowej – rekonstrukcja historii i ideologiczne kształtowanie przyszłości. Przykłady Sri Lanki i Nepalu 584
5.1. Sri Lanka – kwestia buddyjskiej tożsamości i syndrom upadłego tygrysa gospodarczego . 586
Ku ideologii jedności religijno-etnicznej. Birmańska paralela . 587
Kształtowanie tożsamości syngalesko-buddyjskiej. Ewolucja pojęć „sinhalattwy/buddhalattwy” i ich relacja wobec politycznej filozofii hindutwy . 594
Radykalizacja działań buddyjskich ugrupowań politycznych 597
Gigantyczny kryzys gospodarczy i upadek politycznej dynastii Rajapaksów 600
5.2. Nepal – hinduistyczna monarchia, maoistowska rewolucja i dylematy nowej republiki . 609
Etniczno-kastowa struktura Nepalu 610
Umacnianie systemu monarchicznego. Rządy królów Mahendry i Birendry . 614
Rewolucja maoistowska i ostateczny upadek monarchii 618
Polityczne i gospodarcze konsekwencje wprowadzenia ustroju republikańskiego. Dominacja Chin w polityce wewnętrznej i zagranicznej 624
Podsumowanie. Rozrzedzone ideały rewolucji i mała stabilizacja . 629
C z ę ś ć III. Hybrydowe mocarstwo. Indie w globalnym sporze o dominację w Azji
Delhi – stolica trzech imperiów . 634
1. Indyjskie kształtowanie filozofii i praktyki polityki zagranicznej – Moralpolitik versus Realpolitik. Geopolityczna retrospektywa ośmiu dekad . 645
„Moralpolitik” Jawaharlala Nehru . 646
Indira Gandhi i jej wersja zagranicznej Realpolitik z elementami Moralpolitik 650
Epoka kontynuacji Realpolitik i pokusa politycznego moralizatorstwa 654
2. Państwo Środka jako nowe imperium. Chińskie wyzwanie dla azjatyckiego i globalnego porządku 663
Chiny – cywilizacja udająca państwo narodowe 664
Chińskie wnioski z historii 666
Klucz do stabilizacji i dominacji – polityka energetyczna Pekinu 679
Mocarstwowa polityka versus intensywny rozwój na skalę globalną . 686
3. Azjatycka Realpolitik – Chiny i Indie w sporze o własne bezpieczeństwo i przyszłą dominację na kontynencie . 690
Indie i Chiny – obszar współpracy i konfrontacji 690
Chińska strategia „naszyjnika z pereł” . 703
Indyjska strategia „naszyjnika z diamentów” i współpracy strategicznej 709
Dwa poziomy stosunków indyjsko-chińskich i koncepcja „dwóch kart” dyplomacji Indii 715
Amerykański liberalny internacjonalizm a indyjska Realpolitik. Wspólny alians przeciw Chinom . 723
Relacje Indii z Chinami w dawnej i bliskiej historii. Przykład „polityki historycznej” Jawaharlala Nehru 743
Buddyzm jako instrument polityki zagranicznej 757
Kongregacja Buddyjska i jej udział w strategii rządu Republiki Indii 759
ChRL jako światowy protektor buddyzmu – przesłanie chińskiej polityki zagranicznej 767
Uwarunkowania i ograniczenia przy wykorzystaniu „karty buddyjskiej” w polityce zagranicznej . 772
4. Kaszmir jako nieustanny casus belli w relacjach indyjsko-pakistańskich 775
Kaszmir jako część indyjskiego imaginarium 788
Szejch Abdullah i jego epoka 792
Fenomen islamizacji konfliktu kaszmirskiego 796
Ostateczna likwidacja autonomii Kaszmiru . 801
Podsumowanie. Kaszmir jako problem międzynarodowy – wnioski i hipotezy . 805
5. Azjatycka Realpolitik w sytuacjach regionalnego konfliktu. Casus Afganistanu widziany z imperialnej Kalkuty oraz Nowego Delhi 809
Indie a Afganistan – wybrane przykłady kulturowych i politycznych antecedensów . 810
Indie wobec Afganistanu po 1947 roku (druga połowa XX wieku) . 818
Indie wobec Afganistanu w kontekście amerykańskiej „wojny z terrorem” i po ponownym zdobyciu władzy przez talibów 823
Hipoteza dezintegracji Afganistanu Brahmy Chellaneya . 836
6. Polityka energetyczna Indii i relacje z państwami Bliskiego Wschodu 842
Pas niestabilności i indyjska Realpolitik . 849
Konstruowanie systemu sojuszy a problematyka bezpieczeństwa 851
7. Indie a głos Globalnego Południa – indyjska obecność w organizacjach multilateralnych: BRICS, SAARC i Szanghajskiej Organizacji Współpracy 861
8. Indie a Europa w sporze o formułę współpracy: jak Unia Europejska i wybrane kraje Starego Kontynentu próbowały kształtować wzajemne relacje z Indiami, a jak Indie postrzegały własne priorytety 872
Epoka wzajemnego désintéressement i filmowy stereotyp Zachodu 873
Proces budowania nowych relacji Europy z Indiami na przełomie XX i XXI wieku 878
Niemcy i Francja – preferowani europejscy partnerzy Indii 889
Brytyjskie dziedzictwo i pozostałe kraje Europy z perspektywy indyjskiej 896
Zakończenie. Słowo podsumowania i scenariusze na przyszłość 901
Podziękowania . 909
Bibliografia 913
Indeks nazwisk . 955
Wybierz rozdziały:
Wartość zamówienia:
0.00 zł