Wszechstronniczość
O deliberacji w polityce zdrowotnej z uwzględnieniem emocji, interesów własnych i wiedzy eksperckiej
Liczba stron: 384
Format: 15,8x23,5 cm
Rok wydania: 2020
Data premiery: 08.06.2020
Opis książki
Jednym z klasycznych problemów demokratycznej polityki jest pytanie o to, w jakim stopniu można pogodzić wolę ludu ze wskazaniami ekspertów. Tak zarysowany dylemat jest jednak bardzo mylący. Sugeruje, że obywatele nie mają do zaoferowania żadnej rzeczowej wiedzy w danej kwestii. Dodatkowo insynuuje się w nim jakąś znaczną odporność elity ekspertów na ignorancję, egoizm czy zwykłe porywy emocji. Lepiej postawić pytanie: do jakiego stopnia w ogóle możliwa jest polityka publiczna oparta na wiedzy eksperckiej? Jeszcze ważniejsze będzie jednak inne pytanie. Czy polityka publiczna oparta wyłącznie na dowodach naukowych i interesie wspólnym nie jest jakiegoś rodzaju widzeniem tunelowym? Czy tradycyjny ideał wykluczania egoizmu i pasji jest wzorcem słusznym?
Teza naczelna książki głosi, że dobra polityka zdrowotna i polityki publiczne w ogóle wymagają właściwego zestawienia i wyważenia trzech najważniejszych wkładów polityki: wiedzy eksperckiej, interesów własnych i emocji. Sprawiedliwe ich rozważenie potrzebuje wyjścia poza typowe debaty publiczne, targi interesów, a nawet poza panele eksperckie. Obliguje do publicznej deliberacji, w której te trzy wkłady mogłyby wejść ze sobą w konstruktywny dialog. W demokracji nie powinniśmy bowiem ograniczać się do nauki oczyszczonej z materialnych potrzeb i porywów serca. Nie może być naszym celem bezduszna, proceduralna bezinteresowność. Powinniśmy raczej zmierzać w stronę rozumnej, solidarnej wszechstronniczości.
Publikacja ta nie tylko zasługuje na najwyższą ocenę formalną, lecz także stanowi przykład tekstu dojrzałego, naukowo płodnego, świetnie skomponowanego i zajmującego. Jest unikatowa i w sposób ewidentny pionierska. Oprócz swej niewątpliwej wartości naukowej książka posiada również niebagatelną wartość dodaną: jest intelektualnie inspirująca, ale i emocjonalnie poruszająca. Jej treść przemawia do wyobraźni i do sumienia.
Z recenzji prof. dra hab. Jacka Sroki
Michał Zabdyr-Jamróz - doktor politologii, adiunkt w Instytucie Zdrowia Publicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Współpracownik Europejskiego Obserwatorium Systemów i Polityk Zdrowotnych w Brukseli. Gościnny wykładowca Uniwersytetu Kopenhaskiego. Prowadził badania między innymi na uniwersytetach Maastricht i Harvarda. Specjalizuje się w analizie polityk publicznych, organizacji systemów zdrowotnych i debaty publicznej na ich temat. W swoich badaniach wykorzystuje podejście teorii demokracji deliberatywnej. Zajmuje się też popularyzacją badań naukowych na założonym przez siebie Blogu Instytutu Zdrowia Publicznego.
Teza naczelna książki głosi, że dobra polityka zdrowotna i polityki publiczne w ogóle wymagają właściwego zestawienia i wyważenia trzech najważniejszych wkładów polityki: wiedzy eksperckiej, interesów własnych i emocji. Sprawiedliwe ich rozważenie potrzebuje wyjścia poza typowe debaty publiczne, targi interesów, a nawet poza panele eksperckie. Obliguje do publicznej deliberacji, w której te trzy wkłady mogłyby wejść ze sobą w konstruktywny dialog. W demokracji nie powinniśmy bowiem ograniczać się do nauki oczyszczonej z materialnych potrzeb i porywów serca. Nie może być naszym celem bezduszna, proceduralna bezinteresowność. Powinniśmy raczej zmierzać w stronę rozumnej, solidarnej wszechstronniczości.
Publikacja ta nie tylko zasługuje na najwyższą ocenę formalną, lecz także stanowi przykład tekstu dojrzałego, naukowo płodnego, świetnie skomponowanego i zajmującego. Jest unikatowa i w sposób ewidentny pionierska. Oprócz swej niewątpliwej wartości naukowej książka posiada również niebagatelną wartość dodaną: jest intelektualnie inspirująca, ale i emocjonalnie poruszająca. Jej treść przemawia do wyobraźni i do sumienia.
Z recenzji prof. dra hab. Jacka Sroki
Michał Zabdyr-Jamróz - doktor politologii, adiunkt w Instytucie Zdrowia Publicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Współpracownik Europejskiego Obserwatorium Systemów i Polityk Zdrowotnych w Brukseli. Gościnny wykładowca Uniwersytetu Kopenhaskiego. Prowadził badania między innymi na uniwersytetach Maastricht i Harvarda. Specjalizuje się w analizie polityk publicznych, organizacji systemów zdrowotnych i debaty publicznej na ich temat. W swoich badaniach wykorzystuje podejście teorii demokracji deliberatywnej. Zajmuje się też popularyzacją badań naukowych na założonym przez siebie Blogu Instytutu Zdrowia Publicznego.
ISBN: 978-83-233-4829-0
POLECANE KSIĄŻKI
NOWOŚCI
Henri Michaux - artiste aux multiples experiences / Henri Michaux - artysta o wielu doświadczeniach
( Oprawa miękka ze skrzydełkami )
46,20
zł
36,96
zł
Wszechstronniczość
O deliberacji w polityce zdrowotnej z uwzględnieniem emocji, interesów własnych i wiedzy eksperckiej
SPIS TREŚCI
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Wprowadzenie
Cele naukowe pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Uwagi metodologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Kluczowe pojęcia i uwagi terminologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Charakter opracowywanego wzorca i inne uwagi . . . . . . . . . . . . . . 21
Plan pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Podziękowania i uwagi autora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
1.
Demokracja deliberatywna
1.1. Idee naczelne demokracji deliberatywnej . . . . . . . . . . . . . . . . 33
1.2. Najnowsze trendy demokracji deliberatywanej . . . . . . . . . . . . . 38
Początki: formowanie się podejścia i zwrot deliberatywny . . . . . . . . . 40
Zwrot epistemiczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Zwroty instytucjonalny, praktyczny i empiryczny . . . . . . . . . . . . . . 45
Zwrot systemowy (teoria systemów deliberatywnych) . . . . . . . . . . . . 48
Uporządkowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Strategie deliberatywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
1.3. Deliberacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
Postawa deliberatywna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
Ewolucja pojęcia deliberacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Definicja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
Przedmiot i podmioty deliberacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
1.4. Techniki deliberatywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
1.5. System deliberatywny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Zakres systemu deliberatywnego i decyzje, do których prowadzi . . . . . . 68
Funkcje i kryteria ewaluacji systemu deliberatywnego . . . . . . . . . . . 70
Błędy systemu deliberatywnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
Niedeliberatywne elementy w służbie całości systemu deliberatywnego . . 76
1.6. Deliberacja w systemie deliberatywnym . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Atrofia postawy deliberatywnej a problem decyzyjności . . . . . . . . . . 78
1.7. Konkluzje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
2.
Wzorzec rządzenia deliberatywnego
2.1. Rządzenie wielopasmowe (governance) i rządzenie deliberatywne . 87
2.2. Brytyjska Agencja ds. Standardów Żywności (FSA) . . . . . . . . . . 95
2.3. Trzy typy aktorów deliberacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
3.
Trzy wkłady polityki
3.1. Wiedza ekspercka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
Wymiar normatywny wiedzy eksperckiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
Ideał wiedzy eksperckiej a czynnik ludzki . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
Instrumentalizacja wiedzy eksperckiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
Na styku polityki i nauki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
Narracje o faktach naukowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
Wiedza ekspercka, która jest zbyt radykalna dla polityki . . . . . . . . . . 119
Fetysz ‘surowych faktów’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
Przerost obiektywizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
3.2. Interesy własne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
Wykluczenie i włączenie interesów własnych do deliberacji . . . . . . . . . 130
Interesowne targowanie się . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
Negocjacje deliberatywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
3.3. Emocje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
Wykluczenie i rehabilitacja emocji w deliberacji . . . . . . . . . . . . . . . 138
Mit bezemocjonalnych debat parlamentarnych . . . . . . . . . . . . . . . 143
Deliberatywne formy wyrażania i odwoływania się do emocji . . . . . . . 146
Afektywne debaty i bezkompromisowość . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
Polaryzacja afektywna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
Emocjonalne podstawy przekonań a intuicjonizm społeczny . . . . . . . . 158
Emocje moralne a ekspertyza etyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
Konkluzje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
4.
Przykłady traktowania trzech wkładów
4.1. Emocje i ich tłumienie przez racjonalną dyskusję . . . . . . . . . . . 173
Radiowa „awantura o szczepionki” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
Manipulacyjny potencjał racjonalnej dyskusji . . . . . . . . . . . . . . . . 178
4.2. Interesy własne i ich tłumienie w imię dobra wspólnego . . . . . . . 181
Strajk pielęgniarek w Centrum Zdrowia Dziecka . . . . . . . . . . . . . . 182
Uprzedziałowienie a manipulacyjne odwołania do dobra wspólnego . . . . 185
4.3. Scjentystyczne krótkowidztwo i eksperckie widzenie tunelowe . . . 188
Debata senacka o kaskach rowerowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
Raport o korkach Deloitte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
Przerost obiektywizmu a widzenie tunelowe . . . . . . . . . . . . . . . . 194
5.
Niedeliberatywne strategie wnoszenia wkładów
5.1. Synteza: wyzwania dla włączenia trzech wkładów do deliberacji . . 201
Uprzedziałowienie (kompartmentacja) wkładów (A) . . . . . . . . . . . . 202
Instrumentalizacja wkładów i maskowanie faktycznych motywacji (B) . . 203
Nadgorliwe wykluczenie wkładów partykularnych (C) . . . . . . . . . . . 204
Podsumowanie: strategie niedeliberatywnego traktowania wkładów . . . . 205
5.2. Poziom systemowy: zalety i wady strategii niedeliberatywnych . . . 207
5.3. Uprzedziałowienie (kompartmentacja) w dominujących modelach demokracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
5.4. Wyzwania uprzedziałowienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
5.5. Instrumentalizacja jednych wkładów dla ukrycia innych . . . . . . . 219
5.6. Neutralizacja aksjologiczna prawa jako instrumentalizacja wkładów 223
5.7. Uprzedziałowienie wiedzy eksperckiej . . . . . . . . . . . . . . . . . 225
5.8. Erystyka jako instrumentalizacja wkładów . . . . . . . . . . . . . . . 229
5.9. Wnoszenie nauki do debaty publicznej i targu interesów . . . . . . . 230
5.10. Obywatelska cnota wyróżniania się jako bariera dla deliberatywnego słuchania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
6.
Deliberatywne łączenie trzech wkładów
6.1. Na czym polega deliberatywne łączenie wkładów? . . . . . . . . . . . 235
W kontraście do innych typów dyskusji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
Deliberacja jako łączne rozważanie wyodrębnionych wkładów . . . . . . . 236
Zmiana preferencji jako zasadniczy skutek uboczny . . . . . . . . . . . . 239
Emocje w deliberatywnej formie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240
Interesy własne w deliberatywnej formie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
Wiedza ekspercka w deliberatywnej formie . . . . . . . . . . . . . . . . . 242
6.2. Deliberacja różnicy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
6.3. Miejsce deliberacji w systemie deliberatywnym . . . . . . . . . . . . 245
6.4. Podejście dyskursowe do rządzenia deliberatywnego . . . . . . . . . 248
6.5. Trzy autonomiczne wkłady w „deliberacji zebrane” . . . . . . . . . . 249
6.6. Narracje a deliberacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252
6.7. Rola zaufania w negocjacjach deliberatywnych . . . . . . . . . . . . . 259
6.8. Wiedza ekspercka: rola transformacyjna . . . . . . . . . . . . . . . . 262
6.9. Wiedza ekspercka: rola moderująca i porządkująca . . . . . . . . . . 264
6.10. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
7.
Wszechstronniczość
7.1. Dwa wymiary rozumu publicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
7.2. Czy emocje są racjami ‘prywatnymi’, czy też ‘płytkimi’? . . . . . . . 270
7.3. Pozycja partykularnych interesów w deliberacji . . . . . . . . . . . . 273
7.4. Bezstronność a wszechstronniczość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274
7.5. Inne ujęcia wszechstronniczości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278
Radykalna bezstronność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279
Bezstronność w codziennym życiu a ‘zbioro-stronniczość’ . . . . . . . . . . 280
Przeciw neutralności mediatora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282
Bezstronny obserwator czy sprawiedliwy widz? Kilka uwag o emocjach . . 284
7.6. Zasłona niewiedzy jako metafora wszechwiedzy . . . . . . . . . . . . 288
7.7. Podsumowanie: deliberacja nakłada obowiązki na mówiących i słuchających . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295
8.
Dylematy, wyzwania, zastosowanie
8.1. Aktorzy reprezentujący poszczególne wkłady . . . . . . . . . . . . . 297
8.2. Nieustający problem wewnętrznego wykluczenia . . . . . . . . . . . 302
8.3. Co wnoszą władze publiczne? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304
8.4. Inkluzja, którą trudno zaakceptować . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307
8.5. Drwić czy być miłym? Inne role emocji . . . . . . . . . . . . . . . . . 310
8.6. Widmo radykalnego centryzmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312
8.7. Okno Overtona i efekt radykalnej flanki . . . . . . . . . . . . . . . . 314
8.8. Przeciąganie okna Overtona a polaryzacja polityki . . . . . . . . . . 321
8.9. Kiedy musimy zrezygnować z deliberacji? Kiedy nie powinniśmy? . 325
8.10. Ocena skutków zdrowotnych (HIA). Potencjalne zastosowanie . . . 329
Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337
Postscriptum: wszechstronniczość w czasach zarazy 343
Bibliografia 349
Spis rysunków 381
Spis tabel 383
Wprowadzenie
Cele naukowe pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Uwagi metodologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Kluczowe pojęcia i uwagi terminologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Charakter opracowywanego wzorca i inne uwagi . . . . . . . . . . . . . . 21
Plan pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Podziękowania i uwagi autora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
1.
Demokracja deliberatywna
1.1. Idee naczelne demokracji deliberatywnej . . . . . . . . . . . . . . . . 33
1.2. Najnowsze trendy demokracji deliberatywanej . . . . . . . . . . . . . 38
Początki: formowanie się podejścia i zwrot deliberatywny . . . . . . . . . 40
Zwrot epistemiczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Zwroty instytucjonalny, praktyczny i empiryczny . . . . . . . . . . . . . . 45
Zwrot systemowy (teoria systemów deliberatywnych) . . . . . . . . . . . . 48
Uporządkowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Strategie deliberatywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
1.3. Deliberacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
Postawa deliberatywna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
Ewolucja pojęcia deliberacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Definicja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
Przedmiot i podmioty deliberacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
1.4. Techniki deliberatywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
1.5. System deliberatywny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Zakres systemu deliberatywnego i decyzje, do których prowadzi . . . . . . 68
Funkcje i kryteria ewaluacji systemu deliberatywnego . . . . . . . . . . . 70
Błędy systemu deliberatywnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
Niedeliberatywne elementy w służbie całości systemu deliberatywnego . . 76
1.6. Deliberacja w systemie deliberatywnym . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Atrofia postawy deliberatywnej a problem decyzyjności . . . . . . . . . . 78
1.7. Konkluzje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
2.
Wzorzec rządzenia deliberatywnego
2.1. Rządzenie wielopasmowe (governance) i rządzenie deliberatywne . 87
2.2. Brytyjska Agencja ds. Standardów Żywności (FSA) . . . . . . . . . . 95
2.3. Trzy typy aktorów deliberacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
3.
Trzy wkłady polityki
3.1. Wiedza ekspercka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
Wymiar normatywny wiedzy eksperckiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
Ideał wiedzy eksperckiej a czynnik ludzki . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
Instrumentalizacja wiedzy eksperckiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
Na styku polityki i nauki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
Narracje o faktach naukowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
Wiedza ekspercka, która jest zbyt radykalna dla polityki . . . . . . . . . . 119
Fetysz ‘surowych faktów’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
Przerost obiektywizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
3.2. Interesy własne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
Wykluczenie i włączenie interesów własnych do deliberacji . . . . . . . . . 130
Interesowne targowanie się . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
Negocjacje deliberatywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
3.3. Emocje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
Wykluczenie i rehabilitacja emocji w deliberacji . . . . . . . . . . . . . . . 138
Mit bezemocjonalnych debat parlamentarnych . . . . . . . . . . . . . . . 143
Deliberatywne formy wyrażania i odwoływania się do emocji . . . . . . . 146
Afektywne debaty i bezkompromisowość . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
Polaryzacja afektywna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
Emocjonalne podstawy przekonań a intuicjonizm społeczny . . . . . . . . 158
Emocje moralne a ekspertyza etyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
Konkluzje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
4.
Przykłady traktowania trzech wkładów
4.1. Emocje i ich tłumienie przez racjonalną dyskusję . . . . . . . . . . . 173
Radiowa „awantura o szczepionki” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
Manipulacyjny potencjał racjonalnej dyskusji . . . . . . . . . . . . . . . . 178
4.2. Interesy własne i ich tłumienie w imię dobra wspólnego . . . . . . . 181
Strajk pielęgniarek w Centrum Zdrowia Dziecka . . . . . . . . . . . . . . 182
Uprzedziałowienie a manipulacyjne odwołania do dobra wspólnego . . . . 185
4.3. Scjentystyczne krótkowidztwo i eksperckie widzenie tunelowe . . . 188
Debata senacka o kaskach rowerowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
Raport o korkach Deloitte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
Przerost obiektywizmu a widzenie tunelowe . . . . . . . . . . . . . . . . 194
5.
Niedeliberatywne strategie wnoszenia wkładów
5.1. Synteza: wyzwania dla włączenia trzech wkładów do deliberacji . . 201
Uprzedziałowienie (kompartmentacja) wkładów (A) . . . . . . . . . . . . 202
Instrumentalizacja wkładów i maskowanie faktycznych motywacji (B) . . 203
Nadgorliwe wykluczenie wkładów partykularnych (C) . . . . . . . . . . . 204
Podsumowanie: strategie niedeliberatywnego traktowania wkładów . . . . 205
5.2. Poziom systemowy: zalety i wady strategii niedeliberatywnych . . . 207
5.3. Uprzedziałowienie (kompartmentacja) w dominujących modelach demokracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
5.4. Wyzwania uprzedziałowienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
5.5. Instrumentalizacja jednych wkładów dla ukrycia innych . . . . . . . 219
5.6. Neutralizacja aksjologiczna prawa jako instrumentalizacja wkładów 223
5.7. Uprzedziałowienie wiedzy eksperckiej . . . . . . . . . . . . . . . . . 225
5.8. Erystyka jako instrumentalizacja wkładów . . . . . . . . . . . . . . . 229
5.9. Wnoszenie nauki do debaty publicznej i targu interesów . . . . . . . 230
5.10. Obywatelska cnota wyróżniania się jako bariera dla deliberatywnego słuchania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
6.
Deliberatywne łączenie trzech wkładów
6.1. Na czym polega deliberatywne łączenie wkładów? . . . . . . . . . . . 235
W kontraście do innych typów dyskusji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
Deliberacja jako łączne rozważanie wyodrębnionych wkładów . . . . . . . 236
Zmiana preferencji jako zasadniczy skutek uboczny . . . . . . . . . . . . 239
Emocje w deliberatywnej formie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240
Interesy własne w deliberatywnej formie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
Wiedza ekspercka w deliberatywnej formie . . . . . . . . . . . . . . . . . 242
6.2. Deliberacja różnicy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
6.3. Miejsce deliberacji w systemie deliberatywnym . . . . . . . . . . . . 245
6.4. Podejście dyskursowe do rządzenia deliberatywnego . . . . . . . . . 248
6.5. Trzy autonomiczne wkłady w „deliberacji zebrane” . . . . . . . . . . 249
6.6. Narracje a deliberacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252
6.7. Rola zaufania w negocjacjach deliberatywnych . . . . . . . . . . . . . 259
6.8. Wiedza ekspercka: rola transformacyjna . . . . . . . . . . . . . . . . 262
6.9. Wiedza ekspercka: rola moderująca i porządkująca . . . . . . . . . . 264
6.10. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
7.
Wszechstronniczość
7.1. Dwa wymiary rozumu publicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
7.2. Czy emocje są racjami ‘prywatnymi’, czy też ‘płytkimi’? . . . . . . . 270
7.3. Pozycja partykularnych interesów w deliberacji . . . . . . . . . . . . 273
7.4. Bezstronność a wszechstronniczość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274
7.5. Inne ujęcia wszechstronniczości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278
Radykalna bezstronność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279
Bezstronność w codziennym życiu a ‘zbioro-stronniczość’ . . . . . . . . . . 280
Przeciw neutralności mediatora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282
Bezstronny obserwator czy sprawiedliwy widz? Kilka uwag o emocjach . . 284
7.6. Zasłona niewiedzy jako metafora wszechwiedzy . . . . . . . . . . . . 288
7.7. Podsumowanie: deliberacja nakłada obowiązki na mówiących i słuchających . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295
8.
Dylematy, wyzwania, zastosowanie
8.1. Aktorzy reprezentujący poszczególne wkłady . . . . . . . . . . . . . 297
8.2. Nieustający problem wewnętrznego wykluczenia . . . . . . . . . . . 302
8.3. Co wnoszą władze publiczne? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304
8.4. Inkluzja, którą trudno zaakceptować . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307
8.5. Drwić czy być miłym? Inne role emocji . . . . . . . . . . . . . . . . . 310
8.6. Widmo radykalnego centryzmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312
8.7. Okno Overtona i efekt radykalnej flanki . . . . . . . . . . . . . . . . 314
8.8. Przeciąganie okna Overtona a polaryzacja polityki . . . . . . . . . . 321
8.9. Kiedy musimy zrezygnować z deliberacji? Kiedy nie powinniśmy? . 325
8.10. Ocena skutków zdrowotnych (HIA). Potencjalne zastosowanie . . . 329
Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337
Postscriptum: wszechstronniczość w czasach zarazy 343
Bibliografia 349
Spis rysunków 381
Spis tabel 383
Wszechstronniczość
O deliberacji w polityce zdrowotnej z uwzględnieniem emocji, interesów własnych i wiedzy eksperckiej
SPIS TREŚCI
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Wprowadzenie
Cele naukowe pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Uwagi metodologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Kluczowe pojęcia i uwagi terminologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Charakter opracowywanego wzorca i inne uwagi . . . . . . . . . . . . . . 21
Plan pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Podziękowania i uwagi autora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
1.
Demokracja deliberatywna
1.1. Idee naczelne demokracji deliberatywnej . . . . . . . . . . . . . . . . 33
1.2. Najnowsze trendy demokracji deliberatywanej . . . . . . . . . . . . . 38
Początki: formowanie się podejścia i zwrot deliberatywny . . . . . . . . . 40
Zwrot epistemiczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Zwroty instytucjonalny, praktyczny i empiryczny . . . . . . . . . . . . . . 45
Zwrot systemowy (teoria systemów deliberatywnych) . . . . . . . . . . . . 48
Uporządkowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Strategie deliberatywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
1.3. Deliberacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
Postawa deliberatywna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
Ewolucja pojęcia deliberacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Definicja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
Przedmiot i podmioty deliberacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
1.4. Techniki deliberatywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
1.5. System deliberatywny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Zakres systemu deliberatywnego i decyzje, do których prowadzi . . . . . . 68
Funkcje i kryteria ewaluacji systemu deliberatywnego . . . . . . . . . . . 70
Błędy systemu deliberatywnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
Niedeliberatywne elementy w służbie całości systemu deliberatywnego . . 76
1.6. Deliberacja w systemie deliberatywnym . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Atrofia postawy deliberatywnej a problem decyzyjności . . . . . . . . . . 78
1.7. Konkluzje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
2.
Wzorzec rządzenia deliberatywnego
2.1. Rządzenie wielopasmowe (governance) i rządzenie deliberatywne . 87
2.2. Brytyjska Agencja ds. Standardów Żywności (FSA) . . . . . . . . . . 95
2.3. Trzy typy aktorów deliberacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
3.
Trzy wkłady polityki
3.1. Wiedza ekspercka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
Wymiar normatywny wiedzy eksperckiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
Ideał wiedzy eksperckiej a czynnik ludzki . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
Instrumentalizacja wiedzy eksperckiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
Na styku polityki i nauki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
Narracje o faktach naukowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
Wiedza ekspercka, która jest zbyt radykalna dla polityki . . . . . . . . . . 119
Fetysz ‘surowych faktów’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
Przerost obiektywizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
3.2. Interesy własne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
Wykluczenie i włączenie interesów własnych do deliberacji . . . . . . . . . 130
Interesowne targowanie się . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
Negocjacje deliberatywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
3.3. Emocje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
Wykluczenie i rehabilitacja emocji w deliberacji . . . . . . . . . . . . . . . 138
Mit bezemocjonalnych debat parlamentarnych . . . . . . . . . . . . . . . 143
Deliberatywne formy wyrażania i odwoływania się do emocji . . . . . . . 146
Afektywne debaty i bezkompromisowość . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
Polaryzacja afektywna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
Emocjonalne podstawy przekonań a intuicjonizm społeczny . . . . . . . . 158
Emocje moralne a ekspertyza etyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
Konkluzje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
4.
Przykłady traktowania trzech wkładów
4.1. Emocje i ich tłumienie przez racjonalną dyskusję . . . . . . . . . . . 173
Radiowa „awantura o szczepionki” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
Manipulacyjny potencjał racjonalnej dyskusji . . . . . . . . . . . . . . . . 178
4.2. Interesy własne i ich tłumienie w imię dobra wspólnego . . . . . . . 181
Strajk pielęgniarek w Centrum Zdrowia Dziecka . . . . . . . . . . . . . . 182
Uprzedziałowienie a manipulacyjne odwołania do dobra wspólnego . . . . 185
4.3. Scjentystyczne krótkowidztwo i eksperckie widzenie tunelowe . . . 188
Debata senacka o kaskach rowerowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
Raport o korkach Deloitte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
Przerost obiektywizmu a widzenie tunelowe . . . . . . . . . . . . . . . . 194
5.
Niedeliberatywne strategie wnoszenia wkładów
5.1. Synteza: wyzwania dla włączenia trzech wkładów do deliberacji . . 201
Uprzedziałowienie (kompartmentacja) wkładów (A) . . . . . . . . . . . . 202
Instrumentalizacja wkładów i maskowanie faktycznych motywacji (B) . . 203
Nadgorliwe wykluczenie wkładów partykularnych (C) . . . . . . . . . . . 204
Podsumowanie: strategie niedeliberatywnego traktowania wkładów . . . . 205
5.2. Poziom systemowy: zalety i wady strategii niedeliberatywnych . . . 207
5.3. Uprzedziałowienie (kompartmentacja) w dominujących modelach demokracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
5.4. Wyzwania uprzedziałowienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
5.5. Instrumentalizacja jednych wkładów dla ukrycia innych . . . . . . . 219
5.6. Neutralizacja aksjologiczna prawa jako instrumentalizacja wkładów 223
5.7. Uprzedziałowienie wiedzy eksperckiej . . . . . . . . . . . . . . . . . 225
5.8. Erystyka jako instrumentalizacja wkładów . . . . . . . . . . . . . . . 229
5.9. Wnoszenie nauki do debaty publicznej i targu interesów . . . . . . . 230
5.10. Obywatelska cnota wyróżniania się jako bariera dla deliberatywnego słuchania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
6.
Deliberatywne łączenie trzech wkładów
6.1. Na czym polega deliberatywne łączenie wkładów? . . . . . . . . . . . 235
W kontraście do innych typów dyskusji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
Deliberacja jako łączne rozważanie wyodrębnionych wkładów . . . . . . . 236
Zmiana preferencji jako zasadniczy skutek uboczny . . . . . . . . . . . . 239
Emocje w deliberatywnej formie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240
Interesy własne w deliberatywnej formie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
Wiedza ekspercka w deliberatywnej formie . . . . . . . . . . . . . . . . . 242
6.2. Deliberacja różnicy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
6.3. Miejsce deliberacji w systemie deliberatywnym . . . . . . . . . . . . 245
6.4. Podejście dyskursowe do rządzenia deliberatywnego . . . . . . . . . 248
6.5. Trzy autonomiczne wkłady w „deliberacji zebrane” . . . . . . . . . . 249
6.6. Narracje a deliberacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252
6.7. Rola zaufania w negocjacjach deliberatywnych . . . . . . . . . . . . . 259
6.8. Wiedza ekspercka: rola transformacyjna . . . . . . . . . . . . . . . . 262
6.9. Wiedza ekspercka: rola moderująca i porządkująca . . . . . . . . . . 264
6.10. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
7.
Wszechstronniczość
7.1. Dwa wymiary rozumu publicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
7.2. Czy emocje są racjami ‘prywatnymi’, czy też ‘płytkimi’? . . . . . . . 270
7.3. Pozycja partykularnych interesów w deliberacji . . . . . . . . . . . . 273
7.4. Bezstronność a wszechstronniczość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274
7.5. Inne ujęcia wszechstronniczości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278
Radykalna bezstronność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279
Bezstronność w codziennym życiu a ‘zbioro-stronniczość’ . . . . . . . . . . 280
Przeciw neutralności mediatora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282
Bezstronny obserwator czy sprawiedliwy widz? Kilka uwag o emocjach . . 284
7.6. Zasłona niewiedzy jako metafora wszechwiedzy . . . . . . . . . . . . 288
7.7. Podsumowanie: deliberacja nakłada obowiązki na mówiących i słuchających . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295
8.
Dylematy, wyzwania, zastosowanie
8.1. Aktorzy reprezentujący poszczególne wkłady . . . . . . . . . . . . . 297
8.2. Nieustający problem wewnętrznego wykluczenia . . . . . . . . . . . 302
8.3. Co wnoszą władze publiczne? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304
8.4. Inkluzja, którą trudno zaakceptować . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307
8.5. Drwić czy być miłym? Inne role emocji . . . . . . . . . . . . . . . . . 310
8.6. Widmo radykalnego centryzmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312
8.7. Okno Overtona i efekt radykalnej flanki . . . . . . . . . . . . . . . . 314
8.8. Przeciąganie okna Overtona a polaryzacja polityki . . . . . . . . . . 321
8.9. Kiedy musimy zrezygnować z deliberacji? Kiedy nie powinniśmy? . 325
8.10. Ocena skutków zdrowotnych (HIA). Potencjalne zastosowanie . . . 329
Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337
Postscriptum: wszechstronniczość w czasach zarazy 343
Bibliografia 349
Spis rysunków 381
Spis tabel 383
Wprowadzenie
Cele naukowe pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Uwagi metodologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Kluczowe pojęcia i uwagi terminologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Charakter opracowywanego wzorca i inne uwagi . . . . . . . . . . . . . . 21
Plan pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Podziękowania i uwagi autora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
1.
Demokracja deliberatywna
1.1. Idee naczelne demokracji deliberatywnej . . . . . . . . . . . . . . . . 33
1.2. Najnowsze trendy demokracji deliberatywanej . . . . . . . . . . . . . 38
Początki: formowanie się podejścia i zwrot deliberatywny . . . . . . . . . 40
Zwrot epistemiczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Zwroty instytucjonalny, praktyczny i empiryczny . . . . . . . . . . . . . . 45
Zwrot systemowy (teoria systemów deliberatywnych) . . . . . . . . . . . . 48
Uporządkowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Strategie deliberatywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
1.3. Deliberacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
Postawa deliberatywna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
Ewolucja pojęcia deliberacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Definicja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
Przedmiot i podmioty deliberacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
1.4. Techniki deliberatywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
1.5. System deliberatywny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Zakres systemu deliberatywnego i decyzje, do których prowadzi . . . . . . 68
Funkcje i kryteria ewaluacji systemu deliberatywnego . . . . . . . . . . . 70
Błędy systemu deliberatywnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
Niedeliberatywne elementy w służbie całości systemu deliberatywnego . . 76
1.6. Deliberacja w systemie deliberatywnym . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Atrofia postawy deliberatywnej a problem decyzyjności . . . . . . . . . . 78
1.7. Konkluzje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
2.
Wzorzec rządzenia deliberatywnego
2.1. Rządzenie wielopasmowe (governance) i rządzenie deliberatywne . 87
2.2. Brytyjska Agencja ds. Standardów Żywności (FSA) . . . . . . . . . . 95
2.3. Trzy typy aktorów deliberacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
3.
Trzy wkłady polityki
3.1. Wiedza ekspercka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
Wymiar normatywny wiedzy eksperckiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
Ideał wiedzy eksperckiej a czynnik ludzki . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
Instrumentalizacja wiedzy eksperckiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
Na styku polityki i nauki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
Narracje o faktach naukowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
Wiedza ekspercka, która jest zbyt radykalna dla polityki . . . . . . . . . . 119
Fetysz ‘surowych faktów’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
Przerost obiektywizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
3.2. Interesy własne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
Wykluczenie i włączenie interesów własnych do deliberacji . . . . . . . . . 130
Interesowne targowanie się . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
Negocjacje deliberatywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
3.3. Emocje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
Wykluczenie i rehabilitacja emocji w deliberacji . . . . . . . . . . . . . . . 138
Mit bezemocjonalnych debat parlamentarnych . . . . . . . . . . . . . . . 143
Deliberatywne formy wyrażania i odwoływania się do emocji . . . . . . . 146
Afektywne debaty i bezkompromisowość . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
Polaryzacja afektywna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
Emocjonalne podstawy przekonań a intuicjonizm społeczny . . . . . . . . 158
Emocje moralne a ekspertyza etyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
Konkluzje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
4.
Przykłady traktowania trzech wkładów
4.1. Emocje i ich tłumienie przez racjonalną dyskusję . . . . . . . . . . . 173
Radiowa „awantura o szczepionki” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
Manipulacyjny potencjał racjonalnej dyskusji . . . . . . . . . . . . . . . . 178
4.2. Interesy własne i ich tłumienie w imię dobra wspólnego . . . . . . . 181
Strajk pielęgniarek w Centrum Zdrowia Dziecka . . . . . . . . . . . . . . 182
Uprzedziałowienie a manipulacyjne odwołania do dobra wspólnego . . . . 185
4.3. Scjentystyczne krótkowidztwo i eksperckie widzenie tunelowe . . . 188
Debata senacka o kaskach rowerowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
Raport o korkach Deloitte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
Przerost obiektywizmu a widzenie tunelowe . . . . . . . . . . . . . . . . 194
5.
Niedeliberatywne strategie wnoszenia wkładów
5.1. Synteza: wyzwania dla włączenia trzech wkładów do deliberacji . . 201
Uprzedziałowienie (kompartmentacja) wkładów (A) . . . . . . . . . . . . 202
Instrumentalizacja wkładów i maskowanie faktycznych motywacji (B) . . 203
Nadgorliwe wykluczenie wkładów partykularnych (C) . . . . . . . . . . . 204
Podsumowanie: strategie niedeliberatywnego traktowania wkładów . . . . 205
5.2. Poziom systemowy: zalety i wady strategii niedeliberatywnych . . . 207
5.3. Uprzedziałowienie (kompartmentacja) w dominujących modelach demokracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
5.4. Wyzwania uprzedziałowienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
5.5. Instrumentalizacja jednych wkładów dla ukrycia innych . . . . . . . 219
5.6. Neutralizacja aksjologiczna prawa jako instrumentalizacja wkładów 223
5.7. Uprzedziałowienie wiedzy eksperckiej . . . . . . . . . . . . . . . . . 225
5.8. Erystyka jako instrumentalizacja wkładów . . . . . . . . . . . . . . . 229
5.9. Wnoszenie nauki do debaty publicznej i targu interesów . . . . . . . 230
5.10. Obywatelska cnota wyróżniania się jako bariera dla deliberatywnego słuchania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
6.
Deliberatywne łączenie trzech wkładów
6.1. Na czym polega deliberatywne łączenie wkładów? . . . . . . . . . . . 235
W kontraście do innych typów dyskusji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
Deliberacja jako łączne rozważanie wyodrębnionych wkładów . . . . . . . 236
Zmiana preferencji jako zasadniczy skutek uboczny . . . . . . . . . . . . 239
Emocje w deliberatywnej formie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240
Interesy własne w deliberatywnej formie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
Wiedza ekspercka w deliberatywnej formie . . . . . . . . . . . . . . . . . 242
6.2. Deliberacja różnicy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
6.3. Miejsce deliberacji w systemie deliberatywnym . . . . . . . . . . . . 245
6.4. Podejście dyskursowe do rządzenia deliberatywnego . . . . . . . . . 248
6.5. Trzy autonomiczne wkłady w „deliberacji zebrane” . . . . . . . . . . 249
6.6. Narracje a deliberacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252
6.7. Rola zaufania w negocjacjach deliberatywnych . . . . . . . . . . . . . 259
6.8. Wiedza ekspercka: rola transformacyjna . . . . . . . . . . . . . . . . 262
6.9. Wiedza ekspercka: rola moderująca i porządkująca . . . . . . . . . . 264
6.10. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
7.
Wszechstronniczość
7.1. Dwa wymiary rozumu publicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
7.2. Czy emocje są racjami ‘prywatnymi’, czy też ‘płytkimi’? . . . . . . . 270
7.3. Pozycja partykularnych interesów w deliberacji . . . . . . . . . . . . 273
7.4. Bezstronność a wszechstronniczość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274
7.5. Inne ujęcia wszechstronniczości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278
Radykalna bezstronność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279
Bezstronność w codziennym życiu a ‘zbioro-stronniczość’ . . . . . . . . . . 280
Przeciw neutralności mediatora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282
Bezstronny obserwator czy sprawiedliwy widz? Kilka uwag o emocjach . . 284
7.6. Zasłona niewiedzy jako metafora wszechwiedzy . . . . . . . . . . . . 288
7.7. Podsumowanie: deliberacja nakłada obowiązki na mówiących i słuchających . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295
8.
Dylematy, wyzwania, zastosowanie
8.1. Aktorzy reprezentujący poszczególne wkłady . . . . . . . . . . . . . 297
8.2. Nieustający problem wewnętrznego wykluczenia . . . . . . . . . . . 302
8.3. Co wnoszą władze publiczne? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304
8.4. Inkluzja, którą trudno zaakceptować . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307
8.5. Drwić czy być miłym? Inne role emocji . . . . . . . . . . . . . . . . . 310
8.6. Widmo radykalnego centryzmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312
8.7. Okno Overtona i efekt radykalnej flanki . . . . . . . . . . . . . . . . 314
8.8. Przeciąganie okna Overtona a polaryzacja polityki . . . . . . . . . . 321
8.9. Kiedy musimy zrezygnować z deliberacji? Kiedy nie powinniśmy? . 325
8.10. Ocena skutków zdrowotnych (HIA). Potencjalne zastosowanie . . . 329
Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337
Postscriptum: wszechstronniczość w czasach zarazy 343
Bibliografia 349
Spis rysunków 381
Spis tabel 383
Wybierz rozdziały:
Wartość zamówienia:
0.00 zł